Популяционная генетика и исторические исследования подтверждают подлинность казахского шежіре. Об этом заявил известный казахстанский историк и писатель Радик Темиргалиев во время лекции «История казахских родов», организованная в городе Усть-Каменогорск мультиплатформенным научно-образовательном проектом Qalam Global.
Как рассказал историк, ранее многие исследователи, включая советских и западных ученых, считали, что феодальная верхушка создавала фальшивые генеалогию и идеологию. В политических целях, для сплочения коллективов, они объявляли контролируемые ими сообщества родственниками. «Из этих позиций мы исходили, я и сам в раннее время, когда читал такие труды, принимал их в веру, потому что, раз такие авторитеты говорят, что мне изобретать», – признался он.
Однако в последние годы популяционная генетика опровергла это утверждение.
Благодаря нашим казахстанским энтузиастам и активистам, именно в Казахстане было обследовано очень много людей, которые сдали ДНК. Эти ДНК были изучены и были выявлены основные гаплогруппы казахского народа
– говорит Радик Темиргалиев.
По словам историка, наличие казахских шежiре дало ученым уникальную возможность сопоставить предания и генетику.
Например, тот или иной казахский род делится на несколько ветвей. Ученые брали ДНК у представителей каждой ветви и определяли, что все они – ветви – восходят к единому предку, который жил относительно недавно, возможно, в XVI-XV веках. Причем по большинству казахских родов и племен выяснилось, что они действительно сформировались на кровно-родственной основе. Казахские шежіре не врут
– сказал автор и лектор Qalam Global.
Исследования опровергли предположения о том, что многие казахские роды – выходцы из разных мест, «слитые» по политическим причинам:
Есть различные версии, например, мол, адаи не имеют отношения к алшынам, так как они – потомки даев, берыши же потомки половецких бурчевичей, а шеркеши вовсе относятся к кавказским черкесам. Но выяснилось, что каждое из этих казахских племен является родственным с соседними ветвями, и вместе они – вероятнее всего потомки одного предка. Как об этом и говорило казахское шежіре, которому до этого не уделяли внимание, которое игнорировали и которое считалось нелепыми сказками, выдуманными стариками
Как водится, из каждого правила есть исключения.
Например, у найманов или кыпчаков нет единой доминирующей гаплогруппы – они разные. Потому что такие племена не были родами, они были народами, которые когда-то создавали свои государства. И каждый такой народ состоял из родов. Найманы или кыпчаки, которые сейчас в составе казахов, – это осколки тех древних народов
– говорит Радик Темиргалиев.
Во время лекции Qalam Global ученый также рассказал об истории становления науки по изучению казахских родов, формах родоплеменных организаций у кочевников и классовых отношениях казахского народа, а также о родах қырма – представителях других этносов, вошедших в состав казахских родов.
Справочная информация:
Радик Темиргалиев – известный казахстанский историк и писатель, исполнительный директор Общественного объединения «Казахское историческое общество». Автор знаковых книг, как «Ак-Орда. История Казахского ханства», «Эпоха последних батыров», «Казахи и Россия», «Казахи. Путь предков». Его недавняя монография «Тамга. История казахских племен» стала настоящим бестселлером.
Исследования автора охватывают различные стадии становления Казахского государства, историю отдельных родов, их роль в консолидации общества. Анализирует роль выдающихся личностей и обстоятельств, что в итоге повлияли на принятие решений, определивших судьбу страны на века вперед.
Qalam Global – мультимедийный проект, посвященный истории и культуре мира, как они видятся из Казахстана и Центральной Азии. Над проектом работает международная команда исследователей из разных стран, включая Казахстан, США, Канаду, Великобританию, Россию. Qalam доступен на трех языках: казахском, русском и английском.
Наше сообщество в Вконтакте. Подпишись, чтобы быть в курсе новостей!
Популяциялық генетика мен тарихи зерттеулер қазақ шежіресінің шындыққа сәйкесетінін растайды. Бұл туралы қазақстандық тарихшы және жазушы Радик Темірғалиев Qalam Global көптұғырлы ғылыми-біліми жобасы Өскемен қаласында ұйымдастырған «Қазақ руларының тарихы» дәрісі барысында мәлімдеді.
Тарихшының айтуынша, осыған дейін көптеген зерттеуші, оның ішінде КСРО және Батыс ғалымдары да бар, феодал билік жалған шежіре мен идеология жасап отырған деген пікір айтқан. Ұжымды біріктіру үшін саяси мақсаттарға жету жолында ел басындағылар қол астындағы топтарды бір-біріне туысқан деп жариялаған.
Біз де осы ұстанымда болдық, мұндай еңбектерді оқыған кезде, оларды рас деп қабылдадым, осындай дәрежедегі беделді тұлғалар солай деп айтса, ойдан әлдене шығару қажет еместей көрінетін
– дейді ғалым.
Алайда соңғы жылдары популяциялық генетика бұл пікірдің шындыққа сай еместігін көрсетіпті.
Қазақстандық энтузиастар мен белсенділердің арқасында біздің елде өте көп адам зерттелді, олардың ДНҚ-сы қабылданды. Бұл ДНҚ зерттеліп, қазақ ұлтының негізгі гаплотоптары белгіленді
– дейді Радик Темірғалиев.
Оның сөзіне қарағанда, қазақ шежірелері бұл зерттеу барысында ғалымдарға бұрынғыдан қалған сөз бен генетиканы салыстырып көруде үлкен көмегін тигізген екен.
Қандай да бір қазақ руы бірнеше тармақтан тұрады. Ғалымдар әр тармақ өкілдерінің ДНҚ-сын алып, тексеріп, олардың, яғни тармақтардың бәрі салыстырмалы түрде жақын уақытта, шамамен XVI-XV ғасырларда өмір сүрген бір адамнан тарағанын анықтады. Түптеп келгенде, қазақ рулары мен тайпаларының көпшілігі қан-туыстық негізде қалыптасқаны белгілі болды. Қазақ шежірелері рас айтады
– дейді Qalam Global авторы және дәріскері.
Зерттеулер көптеген рудың «басқа жақта пайда болды, бірақ саяси себептерге байланысты қазақ ұлтының құрамына сіңіп кетті» дегенге саятын болжамдардың да өтірік екенін айғақтайды:
Түрлі сөз бар, мысалы, адайлардың алшынға қатысы жоқ, олар – дайлардың ұрпағы екен дейді немесе беріштер бурчевичтерден тараған-мыс, яки шеркештердің қапқаздық черкестерге қатысы бар деп атайды. Шын мәнінде, бұл рулардың әрқайсысы көршілес жатқан қазақ руларымен туысады және оның бәрі түбінде бір адамнан тараған болуы әбден мүмкін. Қазақ шежіресі де дәл осыны растайды. Алайда көп уақыт бойы шежіреге мән берілмей келді, оны шалдар ойдан шығарған ертегі деп қабылдады
Дегенмен, кей рудың жағдайы бөлектеу екен.
Мысалы, наймандарда не қыпшақтарда бірыңғай, бәріне ортақ гаплотоп жоқ, олардың құрамы түрлі гаплотоптан тұрады. Себебі бұл тайпалар ру емес, халық болған, кезінде өз мемлекетін құрған. Және мұндай халықтарға түрлі ру кірген. Қазіргі қазақтардағы наймандар не қыпшақтар – сол ежелгі халықтардың бір бөлшегі
– дейді Радик Темірғалиев.
Qalam Global дәрісі барысында ғалым бұдан бөлек қазақ руларын зерттейтін ғылымның қалыптасу тарихы, көшпенділердің рулық-тайпалық құрамының түрі, қазақ қоғамының түрлі топтарының өзара қатынасы, сонымен қатар қырма, яғни қазақ руларына кірген өзге ұлт өкілдері туралы айтып берді.
Анықтамалық ақпарат:
Радик Темірғалиев – белгілі қазақстандық тарихшы, жазушы, «Қазақ тарихи қоғамы» бірлестігінің директоры. «Ақ Орда. Қазақ хандығының тарихы», «Соңғы батырлар дәуірі», «Қазақтар мен Ресей», «Қазақтар. Ата жолы» секілді танымал кітаптардың авторы. Оның жақында шыққан «Тамға. Қазақ руларының тарихы» атты еңбегі нағыз бестселлерге айналды.
Автордың зерттеулері Қазақ хандығының қалыптасу жолындағы түрлі кезеңді, жекелеген рулардың тарихын, олардың қоғамның бірігуіндегі атқарған рөлін қамтиды. Сонымен қатар елдің тағдырын ғасырларға анықтап берген шешімдердің қабылдануына ықпал еткен көрнекті тұлғалар мен елеулі оқиғалардың маңызын зерттейді.
Qalam Global – әлем тарихы мен мәдениетіне Қазақстан мен Орталық Азия елдерінің көзімен қарайтын мультимедиялық жаңа жоба. Жобаға Қазақстан, АҚШ, Канада, Ұлыбритания және Ресейден келген халықаралық зерттеушілер тобы қатысады. Qalam жобасы қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде жарық көреді.